ایران بین دو انقلاب قسمت سی ام(عوامل دوام حکومت رضا شاه)

فرق رضا شاه با آتاترک در این بود که آتاترک کوشید با تشکیل حزب جمهوری خواه طرفداران روشنفکرش را در قالب یک حزب سازماندهی کند اما رضاشاه به تدریج تمامی حامیان غیر نظامی خود را از دست داد و تقریبا هیچ پایگاه اجتماعی نداشت.

    ساختاری که حکومت رضاشاه را سرپا نگه می داشت(ارتش، دربار و بروکراسی) هرچند از جنبه های مدرن بهره می بردند ولی با هیچ یک از ساختارهای نوین حکومت در دنیا هماهنگی نداشت و تقریبا بر همان مبانی سنتی یعنی پادشاهی قدر قدرت متکی بود و پایگاه طبقاتی و اجتماعی نداشت. او کوشید از طریق ازدواج با خانواده های بزرگ قاجار و ثروتمندان کشور پشتیبانانی برای حکومتش دست و پا کند و نیز از طریق ازدواج ولیعهدش با دختر پادشاه مصر کوشید در رگهای خاندان سلطنتش خون یک پادشاهی اصیل را جریان دهد و ننگ بی اصل و نصبی را از پادشاهی اش دور کند.

    او برای جلب حمایت مالکان مالیات را از دوش آنها برداشت و بر دوش دهقانان گذاشت و مالکیت زمین در روستاها را منحصر به زمین داران عمده نمود. او با از بین بردن نظام مذهبی حفاظ دین در جامعه را شکست و با این حرکت دوم حفاظ جوامع روستایی را هم در هم ریخت.

     رضا شاه با دادن امتیازات دولتی و تجارتی به اعیان و اشراف توانست حمایت آنها را جلب کند 

ایران بین دو انقلاب قسمت بیست و نهم(اقدامات عمرانی رضا شاه)

توسعه اقتصادی در کشور با بهبود ارتباطات آغاز شد. او در سال 1304 پروژه راه آهن سراسری را که سالها مورد بحث بود با همکاری شرکتهای مختلف اروپایی، آغاز کرد. در 1310 نخستین قطار در آن از شمال تا جنوب حرکت کرد. 1320، 20000 کیلومتر جاده مناسب را در کشور نگهداری می کرد. اگر چه این امکانات ترابری غالبا برای مقاصد نظامی ایجاد شده بودند اما تأثیر آنها در توسعه کشور غیر قابل انکار است. توسعه صنعتی نیز در دوران او شروع شد او تصحیلات مالی خوبی برای توسعه صنعتی ایجاد کرد و تا 17 برابر سبب توسعه صنعتی ایران شد. صنعتی شدن ایران در این زمان طبقه کارگر جدید در کشور با جمعیتی بیش از 170000 نفر ایجاد کرد که در شهرهای بزرگ این طبقه ظهور و بروز بیشتری داشت. اینها روستاییانی بودند که برای کار به شهر آمده بودند. جمعیت تهران در 1320 به 700000 نفر رسید و نسبت به آغاز قرن چهاردهم هفت برابر شد. او بودجه های نظامی را چند برابر کرد که به دلیل افزایش قیمت نفت غالبا از این طریق تأمین می شد. او معقتد بود که اصلاحات مورد نظرش بدون حمایت ارتشی مقتدر امکان پذیر نیست. 

قسمت بیست و هشتم(اصلاحات فرهنگی رضا شاه)

1313 رضا شاه به ترکیه رفت و الگوی توسعه آتاترک به مذاقش خوش آمد و در بازگشت کوشید مدل ترکیه را در کشور پیاده کند. این مدل خصوصا نقش زنان را در کشور و خصوصا در صحنه اجتماعی توسعه داد. مراکز آموزشی و اماکن عمومی نظیر سینماها، کافه ها و... ملزم شدند همانطور که پذیرای مردان هستند از حضور زنان نیز استقبال کنند و چنانچه در این زمینه تبعیضی قائل می شدند از سوی حکومت مورد مؤاخذه قرار می گرفتند. سازمانهای زنان فعالیتشان بیشتر شد. با این وجود برخی قوانین عمده در کشور هنوز تبعیض واضح جنسیتی داشت. مثل حق رأی، حق حضور در مجلس یا مناصب مهم دولتی و... . توسعه آموزش به سبک غربی توسعه چشم گیری داشت و متناسبا نظام آموزش سنتی کشور با افت توسعه و در ادامه با رکود مواجه شد. تعداد دانشجویان خارجی نیز رشد چشمگیری یافت. دانشگاه تهران در زمان او تأسیس شد. با این وجود بیش از 90% جمعیت روستایی همچنان بی سواد بود. اکثر تحصیل کرده های کشور جذب خدمات دولتی می شدند. لذا با توسعه آموزش نظام بروکراسی اداری نیز نیازمند توسعه بود.

    پیش از رضا شاه جامعه روشنفکری ایران قشر کوچکی بودند که خاستگاه طبقاتی مشخصی داشتند اما با توسعه آموزش در کشور این وضعیت بهم خورد و تا حدود 7% نیروی کار کشور را شامل شد و به صورت طبقه ای متوسط جدید و با اهمیت درآمد. 

ایران بین دو انقلاب قسمت بیست و هفتم(مبارزه رضا شاه برای کاستن از نفوذ بیگانگان )

 او مبارزه با نفوذ خارجی را نیز با جدیت دنبال کرد. حق کاپیتولاسیون اتباع بیگانه را لغو کرد. میلسپو را از سمت خزانه داری کل عزل کرد. چاپ اسکناس را از انحصار بانک شاهی که وابسته به انگلستان بود گرفت و در اختیار بانک ملی که خودش تأسیس کرده بود قرار داد. او امتیاز تلگراف را از کمپانی هند و اروپا و اخذ عوارض گمرکی را از بلژیکی ها باز پس گرفت. اداره مدارس مالکیت زمین را از بیگانگان سلب کرد. سفر به شهرستانها برای اتباع خارجی خصوصا میسیونرها تنها با اجازه شهربانی میسر بود. او امتیاز نفت دارسی(کمپانی نفت ایران و انگلیس) را لغو کرد اما به دلیل فشارهای انگلستان که تهدید کرده بود اموال خارجی ایران را مصادره می کند، مجبور شد قرار داد جدیدی بپذیرد که به همان اندازه ننگین بود. نقطه قوت این قرارداد افزایش سهم ایران از 16% به 20% افزایش یافت. این حرکت رضا شاه به روابط ایران و انگلستان آسیب جدی زد. 

ایران بین دو انقلاب قسمت بیست و ششم(اصلاحات فرهنگی ـ اجتماعی رضا شاه)

 به توسعه زبان فارسی همت گماشت و کوشید از ترویج و آموزش سایر زبانهای رایج در کشور بکاهد. حتی پوشیدن لباسهای محلی و سنتی را ممنوع کرد و بجای آن لباسی مشهور به لباس پهلوی را رایج کرد. حتی جز معدودی از روحانیون پوشیدن لباس روحانیت نیز ممنوع شد. مهمترین حرکت اجتماعی او کشف حجاب زنان بود. او جشن کشف حجاب در سراسر کشور برگزار کرد و تظاهرات گوناگونی را با حضور زنان کارمندان دولت حتی رفتگران شهرداری ترتیب داد. کارمندانی که زنانشان با لباس مورد نظر حکومت در انظار ظاهر نمی شدند امکان ترفیع و ترقی در سیستم دولتی را از دست می داند. فرهنگستان زبان را تأسیس کرد که وظیفه اصلی او پاک سازی زبان فارسی از واژه های بیگانه بود. این اصلاحات از نظام ارتش کشور شروع شد و در تمامی اجزاء کشور تسری یافت. تمامی عناوین افتخاری را لغو کرد. انجمن پرورش افکار را با سرمشق از ایتالیای فاشیست و آلمان نازی برای تبلیغات در حوزه مورد نظر خودش تأسیس کرد. نام بسیاری از شهرها را تغییر کرد. 1313 نام ایران را جایگزین کلیه نامهای دیگر نظیر پارس نمود.