حصارهای نامرئی

چند سال پیش دیداری از شهر قدیم راین در حدود100 کیلومتری جنوب شهر کرمان داشتم. به این شهر قدیمی که متعلق زمان ساسانیان است، اصطلاحا ارگ راین می گویند و نمونه کوچکتری از ارگ معروف بم در استان کرمان است. این شهر ساختار بسیار جالبی از این قرار دارد: از سه بخش مجزا تشکیل شده است، بخش حاکم نشین، بخش پیشه وران، و بخش دهقانان. این سه بخش با دیوار و دروازه از هم جدا بودند. تا آنجا که اطلاعات من اجازه می دهد، این شهر کاملا مطابق نظام اجتماعی زمان ساسانیان بنا شده است که کشاورززاده تا پایان عمر کشاورز است، و پیشه ورزاده تا پایان عمر پیشه ور، و موبد زاده تنها حق موبد شدن دارد. این ساختار هنوز هم در جامعه زرتشتیان تا حدودی پابرجاست به گونه ای که موبد زاده تنها حق موبد شدن دارد و اگر انسان با استعدادی پیدا شود و بخواهد موبد شود به دلیل این که موبدزاده نیست، از این امکان محروم می شود. مزیت این تقسیم بندی ایجاد یک نظم اجتماعی است و همانطور که می دانید، وجود یک قانون یا نظم غلط از بی قانونی و هرج و مرج بهتر است زیرا مثلا مانع می شود که هر بی سر و پایی به عالی ترین مناسب حکومتی برسد، و کیان و اساس یک جامعه را برهم بریزد. تنها کسانی حق حکومت بر جامعه را دارند که در یک بستر تربیتی عالی به آن مقام متعالی برسند و این بسیار خوب است. اما در جوامع پیشرفته سیستمهای جدیدی برای کنترل اجتماعی و گزینش نخبگان طراحی شده است که در این مختصر مجال پرداختن به آن نیست. 

   این مقدمه را از آن جهت بیان کردم که به وضعیت امروز جامعه بپردازم که به نظر می رسد هنوز حصارهای سنتی و باستانی خود را رها نکرده است. هنوز حصارهای نامرئی از خودی و بی خودی در سراسر جامعه کشیده شده است و عرصه را بر نخبگان تنگ کرده است. این نفیصه برطرف نمی شود، مگر آن که عقلانیت مدار ملک داری ما شود، و جامعه ما تبدیل به عرصه آزاد تحقیق و پژوهش در تمامی زمینه ها شده و مجال کافی برای بیان نظرات و عقاید در تمامی زمینه ها فراهم شود و تنها قدرت نرم حقیقت باشد که بر جهان حکومت کند و نه قدرت سخت آهن. آهن آنجا به کار آید که حقیقت عریان شده و نابخردان در عین آن که حق را به روشنی می بینند، خود را به نادانی می زنند و می کوشند که دیگران را نیز نادان کنند( توجه کنید حدید طی یک گزاره دو شرطی به کار می آید، 1ـ آنجا که بی خردان حق را بشناسند و آن را بپوشانند 2ـ بکوشند که چشم دیگران را نیز به روی آن ببندند ).