نظرگاهی در خصوص مدیریت معنوی در جامعه اسلامی

   از آنجا که هدف اصلی یک نظام دینی جلب سعادت بشر با حفظ اصالت معنوی است، به این منظور باید به تفاوت ظرفیتهای انسانی در مواجه با امر قدسی همان گونه که در سیرة معصومین ( علیهم السلام ) مشاهده می شود توجه نموده، و حساب نخبگان این وادی را از اکثریت جامعه جدا کرد و برنامه های خود را در دو سطح نخبگان و اکثریت جامعه تنظیم نمود. از آنجا که نخبگان غالبا در هر شرایطی راهی برای تعقیب خواسته های خود می یابند، از بحث پیرامون آنها خود داری می کرده، و بحث را متوجه اکثریت جامعه می کنیم.

   در مواجه معنوی با اکثریت جامعه نخست باید آنها را همان گونه که هستند پذیرفت، و به نیازها و احتیاجات فرهنگی و اجتماعی آنها احترام گذاشت و شرایط را به گونه ای فراهم کرد،که در یک محیط سالم به این نیازها پاسخ داده شود و حقوقشان محترم شناخته شود. چنین ساختاری اساسش بر کرامت انسانی و مبتنی بر آیه قرآن است.

v                       لقد کرمنا بنی آدم....

   این آیه به کرامت انسان اشاره دارد، اما اینکه معیار کرامت انسان از منظر قرآن چیست؟ از آیه دیگری فهمیده می شود:

v                       إنّ اکرمکم عند الله اتقیکم

   بر این اساس معیار کرامت انسان تقواست، و هر چه انسان با تقوا تر باشد، کریمتر است. اما تقوا از منظر قران گوهری است که در فطرت انسان به ودیعه نهاده شده است، و انسان فطرتا متقی است و متوجه خدا بوده و رعایت حریم و حدود او را می کند:

v                       و نفس و ما سویها فالهمها فجورها و تقویها

   بنابراین از منظر قرآن انسان متقی است مگر آن که خلافش ثابت شود، و به همین علت کریم است، بنابراین هر جامعه مبتنی بر مفتضیات خود باید تعریفی از تقوا و حدود آن بکند و بر این مبنا اهالی جامعه خود را کریم بداند و به آنها احترام بگذارد، مگر آن که خلاف این مطلب اثبات شود.

  یک جامعه رو به تکامل انسانی به این مقدار نباید بسنده کند، بلکه باید شرایطی فراهم کند که اهالی آن جامعه بدانند که این مقدار حدّ انسانیت و شأن خلیفة الهی نیست بلکه شایسته این مسیر خداجویی مداوم است. این نحو مدیریت جامعه به اهالی آن این امکان را می بخشد که مختارانه از حد متوسط انسان گذر کرده و به افقهای تازه بیندیشند. و این وجه مایز جامعه اسلامی از یک جامعه مدرن است.

  به عبارت دیگر وظیفه حکومت اسلامی به حکم حفظ کرامت انسانها نخست تثبیت وضعیت موجود است، و روشن است که تثبیت وضعیت موجود یک جامعه فارغ از مقتضیات فرهنگی ـ اجتماعی آن جامعه میسر نخواهد بود و جامعه ای که زیرساختهای فرهنگی ـ دینی قوی دارد، قطعا تثبیت وضعیت موجودش مبتنی بر تثبیت این زیرساختها و سپس اندیشیدن به ارتقاء سطح متوسط جامعه به سمت تعالی و کمال انسانی از طریق رفع کاستیهای فرهنگی و اجتماعی و جایگزین کردن آن با هنجارهای صحیح و خدا پسندانه است.