اولویت اصلاح الگوی مصرف

   سال 1388 به عنوان نخستین سال از دهه سوم انقلاب که توسط رهبر نظام  دهه « پیشرفت و  عدالت » نامیده شده، سال اصلاح الگوی مصرف نام گذاری شده است. در این سال هر یک از دستگاهها ملزم هستند، حسب مأموریتهای سازمانی خودشان در این خصوص برنامه ریزی داشته باشند. این که در طول این یک سال چقدر این مهم محقق شد، موضوع بحث ما نیست، موضوع بحث ما این است که در این سال یا در سالهای پس از آن کدام شاخص برای اصلاح الگوی مصرف باید در اولویت کارهای کشور قرار گیرد تا إن شاء الله بهترین دستاوردها را برای کشور به ارمغان آورد.

   در زمانه ای که ما در آن زندگی می کنیم ساختارها، سبکها و الگوهای جدید زندگی به سرعت کشف، تولید، یا باز تولید شده، و به دلیل امکانات ارتباطی، به سرعت در دسترس همگان قرار می گیرد. به همین ترتیب تعاریف و رویکردهای زندگی و منابع آن نیز دستخوش تغییر و تحول می شوند.

   در عصر ارتباطات منابع تولید ثروت برای جوامع پیشرفته تعاریف جدیدی یافته و به نظر نگارنده شکل انسانی تری به خود گرفته است. مهمترین منابع تولید ثروت ـ به ترتیب اهمیت ـ در این عصر طبق نظر صاحب نظران عبارتند از:

1.      منابع اجتماعی از قبیل: باورها، اخلاقیات، و عناصر فرهنگی و هویتی جامعه.

2.   منابع انسانی : ظر فیتهای نخبگی و فرصتهایی که در یک جامعه برای کاشت، داشت و برداشت از استعدادهای موجود در آن جامعه وجود دارد.

3.      منابع زیر بنایی: خطوط ارتباطی ( فیزیکی، الکترونیکی و ... )، زیر ساختهای آموزشی و تحقیقاتی، کارخانجات و...

4.      منابع طبیعی: شامل معادن طبیعی، ظرفیتهای کشاورزی و...

   این در حالی است که در عصر صنعتی یا کشاورزی تکیه جوامع بیشتر بر تولید ثروت از طریق توسعه صنعت یا کشاورزی بود؛ اما با این تعریف جدید که به یمن عصر ارتباطات ایجاد شده، تکیه جوامع پیشرفته برای تولید ثروت بیشتر سرمایه های اجتماعی و انسانی می باشند. لذا الگوی مصرف در این جوامع به سمت استفاده درست از استعدادهای موجود در جامعه خود، و نیز سایر جوامع سوق یافته است؛ به تعبیری: «الگوی مصرف نخبگان در جوامع پیشرفته با جوامع دیگر متفاوت شده است »؛ و اصلی ترین عامل پیشرفت و توسعه این جوامع نسبت به دیگر جوامع همین نکته می باشد. به همین دلیل امروزه تولید علم در کلیه زمینه ها اصلی ترین سرمایه  کشورهای پیشرفته می باشد، که به یمن حضور انسانهای فرهیخته و دانشمند امکان پذیر می شود. طبق یک آمار 70% از ثروت ایجاد شده، در کشورهای پیشرفته از منابع غیر طبیعی، و فقط 30% از منابع طبیعی است. در حالی که این آمار در کشوری نظیر ایران که کاملا متکی به درآمدهای حاصل از فروش منابع طیبعی نظیر نفت است، برعکس می باشد. همان طور که مستحضرید منابع طبیعی یک کشور هرگز سرمایه ای لایزال نبوده، و اتکاء یک کشور به این منابع، در بلند مدت ضریب امنیت آن کشور را از جنبه های مختلف پایین می آورد. اما منابع فرهنگی و انسانی منابعی پایدار بوده، و در صورت کاشت، داشت و برداشت مناسب آنها می توانند ثروتهای زیادی را به جامعه خود تقدیم نمایند.

   بر این اساس اصلی ترین تعبیری که می توان از اصلاح الگوی مصرف نمود، این است که کشور باید به سمت اصلاح الگوی استفاده از نخبگان و فرهیختگان جامعه حرکت کند؛ و کوشش کند، که اتکاء خود را از مصرف منابع طبیعی کاسته و به سمت استعدادهای فراوان انسانی و فرهنگی ایرانی در داخل و خارج از کشور معطوف کند.

    بسیار روشن است که این رویکرد در کنار احتیاج به مدیریت صحیح در سطح کشور، نیازمند کار فرهنگی دقیق و عمیق است؛ و باید به فکر راهکارهایی بود تا آن را در جامعه نهادینه کرده و به یک رفتار پایدار در تمامی عرصه ها تبدیل نمود.

   اما متأسفانه در شرایط کنونی کشور هرگز زمینه های تحقق این امر مهیا نبوده، و متأسفانه شاهد هستیم که هر روز به نحوی از جمع فرهیختگان و نخبگان جامعه که آمادگی همکاری با نظام فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کنونی را دارا باشند، کاسته می شود.