شخصیت اکتسابی

به مناسبت شب قدر و شب شهادت امام علی علیه السلام مطلبی قرآنی و حدیثی را تقدیم حضور می کنم. از آیات قرآن این گونه استفاده می شود که سعادت و شقاوت انسان در گرو شخصیت اکتسابی انسان است که در قرآن با واژه «شاکله» به آن اشاره شده است. ظهور و بروز شاکله انسان در آن چیزهایی است که هرکس دوست دارد و یا از آن بیزار است بر همین اساس در روایات دین و ایمان انسان را همان حبّ و بغضهای او نامیده اند و نیز اشاره شده که در قیامت نیز انسان با همان چیزهایی محشور می شود که در دنیا دوست دار آنها بوده است. اگر این مطلب را بپذیریم این که واقعا بدانیم چه چیز را دوست داریم و یا از چه چیزی تنفر داریم زمینه بسیار خوبی برای شناخت شخصیت ماست و به علاوه رشد شخصیتی ما نیز در گرو ارتقاء همین تمایلات و تنفرات است. 

اشکال بسیار مهمی که در ساختار تربیتی جوامع انسانی بروز یافته است این است که شرایط پیرامونی ما اغلب خود را بر شخصیت ما تحمیل می کنند و ما به طور غیر واقعی آن چیزی را دوست داریم که محیط ما دوست داشتنش را به ما القا کرده است و از آن چیزی بیزاری می جوییم که محیط ما آن را منفور جلوه می دهد. این رویه مانع از این می شود که ما به زمینه های اصلی تمایل وتنافر در شخصیت خود توجه کنیم و پس از این توجه در صدد ارتقاء آنها برآییم. ادامه این روند رفته رفته امکان تشخیص این که چه چیزی واقعا برای ما خوب است و چه چیزی واقعا برای ما نا مناسب است را از ما گرفته و در مسیر زندگیمان به اصطلاح قرآن اسیر هوای نفس می شویم یا به اصطلاح امام علی (علیه السلام) « همج الرعاء » می شویم و باد ما را به هر سمت و سویی که بخواهد می برد و این باد اغلب ناشی از جریانات اجتماعی است که هدایت زندگی ما را بر عهده می گیرد چنین اشخاصی دیگر در جستجوی راه نجاتی برای خویش نیستند و به روزمرگی زندگی تن می دهند و برای فرار از لختی و یک نواختی کسالت بارِ زندگی به مخدرات و محرکات و آرام بخشها و شادی های زودگذر دل خوش می کنند و عمر را با این شیوه به بیهودگی می گذرانند. 

خدایا ما را از چنین ورطه ای نجات عنایت بفرما.