ایران بین دو انقلاب، قسمت یازدهم (هم افزایی قوای اجتماعی و انقلاب)

بخش متجدد جامعه در کنار طبقه متوسط سنتی با وجود اختلافات، توجه خود را بر روی مبارزه با حکومت مستبد قاجار متمرکز کرده بودند. آنها آگاه بودند که حکومت قاجار از هیچ نظر دیگر مشروعیت و قابلیت حکمرانی بر جامعه ایران را ندارد و آمادة تغییر پذیری است.

انقلاب مشروطیت(خرداد 1284 ـ مرداد 1285) ص74   

    در نهایت چیزی که آتش انقلاب را شعله ور کرد بروز گرانی در بازار به دلیل بروز جنگ بین روسیه و ژاپن و متعاقب آن شروع انقلاب بلشویکی در روسیه بود که باعث گرانی اجناس روسی در کشور شد. به علاوه شیوع بیماری وبا و آفت گسترده ای که به محصولات کشاورزی وارد شد سبب شد که قیمت مواد غذایی در کشور بسیار بالا رود. طوری که قیمت گندم تا 90% در شهرهای بزرگ افزایش یافت و قند و شکر 33%. دولت نیز با یکسری کاهش درآمد مواجه شد و از آنجا که نتوانست با وام خارجی و یا روشهای دیگر کسری بودجه را جبران کند ناگزیر شد که به تجار ایرانی مالیات و گمرک بیشتری تحمیل کند. به علاوه بازپرداخت وام بستانکاران داخلی را هم به تعویق انداخت. این بحران به اعتراض عمومی انجامید که سرانجام مشروطیت را به پیروزی رساند. در جریان این اعتراض ها یکی از طلاب که سید بود کشته شد. فردای آن روز در مراسم تشییع جنازه این سید که با استقبال بزرگی خصوصا از سوی روحانیون همراه شد. تشییع جنازه از بازار به سوی مسجد جامع بود. قزاق ها راه جمعیت را بستند و این اقدام به درگیری انجامید که طی آن 22 نفر کشته و بیش از 100 تن زخمی شدند. این خونریزی شکاف عمیقی بین مردم و حکومت ایجاد کرد به گونه ای که شاه در سخنان با یزید مقایسه می شد. به ظاهر تهران در کنترل نیروهای امنیتی بود، اما مخالفان و مردم این وضعیت را تاب نیاوردند و یکی از بازریان متنفذ عضو کمیته مخفی با سفارت انگلیس تماس گرفت و از سفیر پرسید اگر ما در سفارت شما بست بنشینیم شما برای اخراج ما به قوای نظامی متوسل می شوید. پاسخ سفیر این بود که ما امیدواریم که این اتفاق نیفتد، امام با توجه به قداست بست نشستن در ایران اگر این اتفاق بیفتد ما قداست این کار را نخواهیم شکست. پس از آن جمع کثیری(14000) از مردم به زعامت آیات عظام بهبهانی و طباطبایی به سفارت قلهک رفته و در آنجا بست نشستند.