روش عرفان

ویژگی حیات زمینی، اسارت در بند عادت ها و تکرارها و گرفتاری در اوهام و هوسهای نفس و ترس از خطر و گذر است. اما در این بین برخی حوادث و سوانح یا پاره ای مجاهدتها سبب می شوند، فرد متوجه جذبه های اصیل خود شود. این فرصت به لطف الهی برای همگان فراهم می شود[1] اما تنها معدودی از افراد در صدد توجه به آن چه در آن آنات یافته اند بر می آیند، و اکثرا به حیات غافلانه و خواب زده خویش ادامه می دهند[2]. روش عرفان برای گذر از وضعیت موجود و دست یابی به ظرفیتهای نهفته در خویشتن و جهان، تحمل ریاضت و گذر از امتحان ها و ابتلائات سخت است. ریاضت عبارت از کوشش برای بازداشتن قوا و حواس انسان، از هرچه خارج از خویشتن و معطوف کردن آنها به خویش است زیرا صرف توان نفس در امور خارج از خود، او را از پرداختن به اصلاح و جستجوی خود منصرف می سازد و نیروی آن را در خدمت به فرمان های نفس پراکنده می کند. ابن سینا در کتاب اشارات و تنبیهات البته با نظر به عرفان الهی می نویسد:

     نخستین درجة حرکات و سلوک عارفان آن چیزی است که خود عارفان آن را اراده می نامند و آن چیزی است که بر کسی که با یقین برهانی مستبصر شده یا با ایمان قلبی تصدیق پیدا کرده عارض می گردد و آن میل و رغبت و چنگ زدن به بند استوار است و در نتیجه سرّ و باطن او به عالم قدس حرکت می کند تا به روح اتصال برسد و چندی که درجة او این است، او مرید خوانده می شود سپس او به ریاضت نیازمند است و ریاضت متوجه سه هدف است: اول دور ساختن غیر حق از راه حق، دوم تابع ساختن نفس امّاره به نفس مطمئنه تا قوای تخیّل و وهم به سوی توهمات مناسب با امر قدسی کشیده شودند و از توهمات مناسب جهان زیرین و خاکی روی گردان شوند. سوم لطیف ساختن درون برای تنبه و آگاهی(نمط نه، فصل هفتم و هشتم).

     هدف نهایی جمیع ادیان و مذاهب و صاحبان اعمال مخصوص کشف حقایق نفس و تأیید و تکمیل آن در شعور و اراده، رسیدن به قوا یا حقیقت نفس به گونه ای که انسان به نیرویی برسد، که فارغ از تمامی نظام اسباب و علل آنچه نفس اراده می کند را بدست آورد و این جز از طریق پرهیز دادن آن از امور خارجی میسر نمی شود. برای نیل به این هدف واحد هر دینی روشهای خاص خود را دارد.

---

[1]. إ انّ لربکم فی ایام دهرکم نفحات الا فتعرضوا لها (بحارالانوار، ج 68، ص221).

حوادثی چون ترس شدید، شادی فوق العاده، عشق، اضطرار، بیماری و ... زمینه این توجه را فراهم می کنند.

[2]. یونس/22و23 ـ عنکبوت/65